Bệnh lý
Bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh lây truyền do virus gây ra, vì vậy nhiều người lo ngại rằng nó có thể lan rộng như đại dịch COVID-19. Hiện nay, việc đề phòng và điều trị bệnh đậu mùa khỉ phụ thuộc chủ yếu vào khả năng nhận biết các dấu hiệu và hình ảnh liên quan đến bệnh. Dưới đây là một số hình ảnh bệnh đậu mùa khỉ mà chúng tôi đã tổng hợp được qua bài viết này.
Hình ảnh tổng quan về bệnh đậu mùa khỉ
Không giống như đại dịch COVID-19 gần đây lan rộng trên khắp thế giới, bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh đã từng xuất hiện trước đó và có tác nhân gây bệnh không phải là một loại virus xa lạ. Vào năm 1958, các nhà nghiên cứu đã phát hiện chủng virus gây bệnh đậu mùa khỉ lần đầu tiên, và nghiên cứu ban đầu cho thấy virus này được tìm thấy trên những con khỉ đang được nghiên cứu tại Đan Mạch.
Những trường hợp đầu tiên của bệnh đậu mùa khỉ được xác nhận trên toàn thế giới xuất hiện vào năm 1970 tại vườn quốc gia thuộc Cộng hòa dân chủ Congo, trước đây được biết đến với tên gọi Zaire. Virus gây bệnh đậu mùa khỉ thuộc cùng họ với virus gây ra đại dịch đậu mùa trước đây (mà hiện nay đã bị loại bỏ), tuy nhiên, triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của bệnh đậu mùa khỉ thường nhẹ hơn nhiều so với bệnh đậu mùa. Các chuyên gia y tế khẳng định rằng việc lây lan của virus đậu mùa khỉ khó có thể diễn ra mạnh mẽ như việc lây lan của virus SARS-CoV-2.
Bệnh đậu mùa khỉ lây lan như thế nào?
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo người dân hạn chế tiếp xúc với những người có triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ trên da hoặc biểu hiện của bệnh này. Hơn nữa, CDC Hoa Kỳ cũng khuyến cáo người dân tránh quan hệ tình dục không bảo vệ với nhiều đối tác khác nhau để giảm nguy cơ lây nhiễm virus đậu mùa khỉ qua đường tình dục.
So sánh với dịch bệnh COVID-19, nguyên nhân gây ra dịch là khác nhau: COVID-19 lây lan chủ yếu qua việc truyền từ người này sang người khác qua giọt bắn từ đường hô hấp, trong khi virus đậu mùa khỉ chủ yếu lây truyền qua việc tiếp xúc chung đồ với người nhiễm bệnh. Theo chuyên gia y tế, có ba con đường chính cho lây nhiễm bệnh đậu mùa khỉ:
- Lây truyền qua vết cắn từ động vật nhiễm virus đậu mùa khỉ.
- Tiêu thụ thịt từ động vật nhiễm virus đậu mùa khỉ.
- Tiếp xúc gần với người bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.
Các triệu chứng đặc trưng của bệnh đậu mùa khỉ thường xuất hiện trong khoảng từ 5 đến 21 ngày sau tiếp xúc, và bao gồm tổn thương da kèm theo các biểu hiện không bình thường ở hệ hô hấp hoặc niêm mạc ở mắt, mũi, và miệng.
Hình ảnh phân loại và triệu chứng nhận biết bệnh đậu mùa khỉ
Bệnh đậu mùa thể nhẹ
Bệnh đậu mùa thể nhẹ thường thể hiện với các triệu chứng không nghiêm trọng, và hiếm khi gây ra xuất huyết, đặc biệt phổ biến ở những người đã được tiêm ngừa. Khi mắc phải, người bệnh thường có sốt nhưng không xuất hiện phát ban da.
Người bệnh ít có khả năng lây lan bệnh cho người khác, tuy nhiên, nên tuân thủ các biện pháp cách ly một cách nghiêm ngặt. Tuy vậy, cũng có những trường hợp nhiễm bệnh có thể trở nên nặng hơn, do đó, người dân cần tăng cường sự thận trọng, tuân thủ quy trình cách ly, và nếu cần, đến bệnh viện để được theo dõi sức khỏe bởi bác sĩ.
Đậu mùa thể thông thường
Bệnh đậu mùa thể thông thường thường có thời gian ủ bệnh trong khoảng 10 – 14 ngày (trung bình từ 7 đến 19 ngày). Bệnh này thường bắt đầu bằng triệu chứng sốt cao đột ngột, đau đầu mạnh, tiêu chảy, đau lưng, và sự mệt mỏi.
Khoảng 24 giờ sau khi niêm mạc trong miệng bị tổn thương (enanthem), da trên khuôn mặt bắt đầu xuất hiện phát ban, sau đó lan ra tay và chân. Các vết ban này phát triển thành mụn và chứa dịch vào ngày thứ 4 – 5, sau đó chuyển thành mủ vào ngày thứ 7. Trong giai đoạn mụn mủ, sự cảm thấy sốt có thể tái phát vào cả ngày lẫn đêm, kèm theo những triệu chứng như đau đầu, mất tỉnh táo, nhịp tim nhanh, và huyết áp thấp.
Đậu mùa ác tính
Khoảng 5 đến 10% trường hợp nhiễm bệnh đậu mùa có biến thể ác tính. Người bệnh thường trải qua các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, đau đầu, sự mệt mỏi, đau bụng, và buồn nôn. Các vết ban ban đầu xuất hiện và lan đến niêm mạc vùng hậu, họng, gây ra loét nghiêm trọng, khiến người bệnh không thể ăn uống và gây suy giảm sức khỏe nghiêm trọng.
Trên khuôn mặt, chân, và tay, các vết ban phát triển thành các mụn nước, sau đó biến thành mụn mủ, tròn, căng, và xâm nhập sâu vào da và niêm mạc. Do đó, khi những vết mụn mủ này bong tróc và tụt ra, chúng sẽ để lại các sẹo sâu. Với biến thể đậu mùa ác tính, việc can thiệp y tế chậm trễ có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng.
Đậu mùa xuất huyết
Đậu mùa xuất huyết là tình trạng trong đó da và niêm mạc bị xuất huyết, có thể dẫn đến tử vong trong vòng 5 – 6 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng. Thể đậu mùa xuất huyết có những biểu hiện nghiêm trọng như suy tim, chảy máu, sự ức chế tuỷ xương, và thậm chí có nguy cơ tử vong chỉ trong 3 – 4 ngày.
Đồng thời, trong quá trình mắc bệnh, người bệnh có thể nhiễm các loại vi khuẩn khác trên nền sức khỏe yếu, làm cho tình trạng đậu mùa xuất huyết phát triển nhanh hơn và gia tăng nguy cơ tử vong.
Hình ảnh biến chứng của bệnh đậu mùa khỉ
Bệnh đậu mùa là một bệnh nguy hiểm, nếu không được theo dõi sức khỏe một cách cẩn thận, bệnh có nguy cơ tiến triển nặng, và người bệnh có thể tử vong một cách nhanh chóng. Đặc biệt, các tình trạng nặng thường xảy ra ở phụ nữ mang thai và những người có hệ miễn dịch suy giảm.
Người bệnh thường để lại vết sẹo tròn và sâu ở khu vực mặt, tay, và chân sau khi họ đã hồi phục khỏi bệnh đậu mùa. Nhiều bệnh nhân sau khi vượt qua bệnh đậu mùa có thể gặp vấn đề về thị lực. Ngoài ra, bệnh đậu mùa còn có thể gây ra các biến chứng khác, bao gồm:
- Nhiễm khuẩn thứ phát trên da với triệu chứng ngứa ngáy, loét da,… cần điều trị bằng kháng sinh dạng thuốc mỡ, thuốc viên hoặc dung dịch theo chỉ định của bác sĩ.
- Viêm niêm mạc và loét niêm mạc dẫn đến vấn đề về thị lực, ảnh hưởng suốt đời của người bệnh.
- Viêm khớp do virus và viêm tuỷ xương.
- Viêm phổi do vi khuẩn.
- Viêm tinh hoàn.
- Viêm não.
Phân biệt hình ảnh bệnh đậu mùa khỉ và thủy đậu
Sự khác biệt về nguồn gốc của virus gây bệnh
Cả bệnh đậu mùa khỉ và bệnh thủy đậu đều có nguồn gốc từ virus:
- Bệnh thủy đậu do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra, thuộc một họ virus khác hoàn toàn so với virus gây bệnh đậu mùa khỉ.
- VZV thuộc họ Herpesvirus, và mỗi loại virus herpes trong họ này gây ra tổn thương da với những đặc điểm khác nhau; Virus gây bệnh đậu mùa khỉ thuộc chi Orthopoxvirus, họ Poxviridae, và hoàn toàn không có liên quan gì đến VZV. Có thể nói, bệnh đậu mùa khỉ là “một dạng anh em” của đại dịch đậu mùa trước đây.
Sự khác biệt về tổn thương da
Mặc dù cả bệnh đậu mùa khỉ và thủy đậu đều thể hiện dưới dạng phát ban mụn nước nhỏ, nhưng chúng vẫn có sự khác biệt về tính chất và phân phối của phát ban, điều này giúp chúng ta dễ phân biệt hơn.
Virus gây bệnh thủy đậu thường chỉ ảnh hưởng đến một phần cụ thể của cơ thể, trong khi virus đậu mùa khỉ có thể tác động đến toàn bộ cơ thể.
Tổn thương da do bệnh đậu mùa khỉ thường đồng nhất, tức là các tổn thương thường có những đặc điểm giống nhau ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh. Bên cạnh tổn thương da, virus đậu mùa khỉ còn có thể gây sưng to các hạch bạch huyết, trong khi hạch bạch huyết trong trường hợp thủy đậu thường không sưng và thường có màu đỏ.
Sự khác biệt về đường lây truyền
Trong trường hợp bệnh đậu mùa khỉ:
- Virus gây bệnh có thể lây từ động vật sang người thông qua vết cắn hoặc vết xước, khi con người tiếp xúc với động vật nhiễm virus hoặc qua việc tiêu thụ các sản phẩm chế biến từ động vật nhiễm bệnh.
- Sự lây truyền bệnh đậu mùa khỉ cũng có thể xảy ra qua đường thừa kế (gây ra thể bệnh đậu mùa khỉ bẩm sinh) hoặc tiếp xúc gần trong quá trình mang thai và sau khi sinh.
- Đồng thời, bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể hoặc vết loét trên người mắc bệnh, hoặc thông qua các vật dụng đã tiếp xúc với dịch cơ thể hoặc vết loét (như quần áo hoặc chăn trải giường).
Đối với bệnh thủy đậu:
- Thủy đậu lây truyền dễ dàng từ người bệnh sang người khỏe (bao gồm cả những người chưa từng mắc bệnh hoặc chưa được tiêm vắc-xin phòng virus thủy đậu).
- Khả năng lây truyền của virus thủy đậu khá cao, có thể lên đến 90% nếu người tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh chưa có hệ miễn dịch.
- Virus thủy đậu lây truyền chủ yếu thông qua tiếp xúc gần với người nhiễm virus thủy đậu.
Sự khác biệt về các triệu chứng đi kèm
Bệnh đậu mùa khỉ và thủy đậu có thể được phân biệt sơ bộ dựa trên các triệu chứng sau:
- Sốt: Phát ban trong bệnh đậu mùa khỉ thường xuất hiện từ 1 đến 5 ngày sau khi sốt bắt đầu, trong khi trong trường hợp thủy đậu, phát ban thường xuất hiện từ 1 đến 2 ngày sau khi sốt bắt đầu.
- Thời kỳ ủ bệnh: Thời kỳ ủ bệnh của bệnh đậu mùa khỉ kéo dài từ 5 đến 21 ngày, trong khi thời kỳ ủ bệnh của thủy đậu chỉ từ 4 đến 7 ngày.
Cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ
Hiện tại, chưa có thuốc đặc trị cho bệnh đậu mùa, do đó các bác sĩ tập trung vào điều trị các triệu chứng, duy trì cân bằng nước và điện giải, theo dõi và điều trị các biến chứng nhiễm trùng, và sử dụng kháng sinh để đối phó với nhiễm trùng thứ cấp. Nguyên tắc chính của việc điều trị là tránh cho các vết thương bị nứt, trong giai đoạn bùng phát và phát ban, người bệnh được khuyến nghị sử dụng thuốc kháng khuẩn nhẹ cho vùng mắt, mũi và họng.
Ngoài ra, người bệnh có thể sử dụng thuốc kích thích hệ miễn dịch như tecovirimat, đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận vào năm 2018, trong khoảng thời gian 14 ngày. Thuốc này có tác dụng chống lại virus đậu mùa. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như đau đầu, buồn nôn và đau bụng. Liều lượng được khuyến nghị như sau:
- Người có trọng lượng từ 40kg trở lên nên uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 600mg.
- Bệnh nhi có trọng lượng từ 25 đến 40kg nên dùng 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 400mg.
- Trẻ em có trọng lượng từ 13 đến 25kg nên uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 200mg.
- Trẻ em có trọng lượng dưới 13kg không nên sử dụng thuốc này.
Bên cạnh đó, trong quá trình điều trị, người bệnh cần dùng thuốc Brincidofovir, một loại thuốc được sử dụng để điều trị nhiễm trùng đậu mùa và các biến chứng liên quan. Tuy nhiên, thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như đau đầu, buồn nôn và đau bụng. Liều dùng được khuyến nghị như sau:
- Người có trọng lượng từ 48kg trở lên nên dùng 200mg mỗi tuần một lần.
- Người có trọng lượng từ 10kg đến dưới 48kg nên dùng 4mg/kg, mỗi tuần uống hai liều.
- Người có trọng lượng dưới 10kg nên dùng 6mg/kg, mỗi tuần uống một lần.
Trong quá trình điều trị, người bệnh cần được cách ly tại phòng riêng, có đủ ánh sáng tự nhiên và thoáng mát, hạn chế tiếp xúc với người khác cho đến khi các vết mụn nước đã khô và đóng vảy hoàn toàn. Đồng thời, họ nên mặc quần áo rộng rãi và thoải mái, tắm bằng nước ấm, và không nên sử dụng chung đồ cá nhân như khăn, ly, chén, muỗng và đũa để tránh lây lan dịch bệnh.
Khi mắc bệnh đậu mùa, thường xuyên không có ý định ăn uống. Tuy nhiên, chế độ dinh dưỡng tốt sẽ giúp họ đối mặt với bệnh nhanh chóng hơn. Vì vậy, cần ăn các thức ăn mềm, uống nhiều nước cam, tiêu thụ trái cây và đảm bảo duy trì cung cấp đủ dưỡng chất và vitamin để tăng cường hệ miễn dịch.
Phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ
Bệnh đậu mùa lây lan nhanh chóng và có thể dẫn đến triệu chứng nghiêm trọng, thậm chí có nguy cơ tử vong. Một số trường hợp sau khi hồi phục vẫn có thể xuất hiện các vết sẹo sâu và không đẹp trên khuôn mặt, ảnh hưởng đến vẻ ngoại hình. Hơn nữa, virus gây bệnh đậu mùa có thể tồn tại trong môi trường bên ngoài trong vài tháng, và tiếp xúc với vật phẩm nhiễm virus cũng có thể gây nhiễm bệnh.
Để giảm nguy cơ mắc bệnh đậu mùa, quá trình vệ sinh cá nhân và chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng là rất quan trọng để tăng cường hệ miễn dịch.
Khi tiếp xúc với nguồn bệnh mà không đảm bảo an toàn (như không đeo khẩu trang và găng tay), việc tiêm vaccine trong vòng 3-4 ngày sau tiếp xúc có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh đậu mùa và ngăn chặn sự lây lan của nó. Ngoài ra, người bệnh nên tự cách ly tại nhà để ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh và thông báo cho cơ sở y tế địa phương.
Khi xuất hiện các triệu chứng như nốt ban, mụn nước, hoặc mụn mủ trên cơ thể, người bệnh cần đeo khẩu trang, găng tay, áo choàng và đến bệnh viện để được chăm sóc và điều trị. Trong trường hợp chuyển viện, việc đeo khẩu trang y tế để che miệng và mũi có thể giảm nguy cơ lây truyền dịch bệnh. Trong trường hợp bùng phát dịch đậu mùa, những người mắc bệnh sẽ được cách ly để kiểm soát sự lây lan của virus.
Bệnh đậu mùa lan nhanh và có triệu chứng nguy hiểm, vì vậy cần có sự giám sát và cách ly kịp thời để ngăn ngừa sự lan truyền và các tình huống nghiêm trọng. Bài viết vừa rồi đã giúp người đọc nhận biết được hình ảnh bệnh đậu mùa khỉ để có cách phòng ngừa. Khi có nghi ngờ về việc nhiễm bệnh, quý vị nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ để được hướng dẫn về cách cách ly và điều trị một cách hiệu quả.
