Bệnh lý
Đái tháo đường type 1 là kết quả của sự phá hủy tế bào beta, dẫn đến sự thiếu hụt hoặc hoàn toàn thiếu insulin trong cơ thể bệnh nhân. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh nhân có nguy cơ mắc nhiễm toan ceton và thậm chí gặp tử vong. Việc phát hiện và chẩn đoán bệnh sớm sẽ giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị đái tháo đường type 1 của Bộ y tế được hiệu quả nhất.
Xem thêm:
8++ cách chữa đái tháo đường bằng đông y an toàn, hiệu quả tại nhà
10++ Địa chỉ chữa đái tháo đường uy tín tại TPHCM và Hà Nội
Bệnh đái tháo đường type 2 có nguy hiểm không và các biến chứng nguy hiểm
6++kinh nghiệm và mẹo chữa đái tháo đường tại nhà không dùng thuốc
Chẩn đoán đái tháo đường type 1
Chẩn đoán lâm sàng
- Bệnh đái tháo đường loại 1 thường xuất hiện ở tuổi thanh thiếu niên, dưới 40 tuổi.
- Các triệu chứng bao gồm: Mất cân nhanh chóng, tiểu nhiều, uống nhiều.
- Có thể gây hôn mê do nhiễm độc keton nặng.
Chẩn đoán theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới về đái tháo đường
- Đo đường huyết đói nhỏ hơn hoặc bằng 7,0 mmol/l (đo ít nhất 2 lần).
- Đo đường huyết sau 2 giờ sau khi uống dung dịch tăng đường huyết, lớn hơn hoặc bằng 11,1 mmol/l.
- Đo đường huyết bất kỳ ≥ 11,1 mmol/l.
Chẩn đoán đái tháo đường hoặc rối loạn dung nạp glucose qua xét nghiệm đường huyết tĩnh mạch và mao mạch
Định lượng Insulin hoặc C-peptit giảm một cách đáng kể.
Biến chứng bệnh đái tháo đường type 1
Biến chứng của bệnh đái tháo đường type 1 được chia thành 2 dạng, bao gồm:
Biến chứng cấp tính
Hôn mê nhiễm độc keton: yếu đuối, mệt mỏi, khát nước, da khô, co giật, nhịp tim nhanh, huyết áp thấp (dấu hiệu mất nước), tình trạng ý thức không ổn định (lơ mơ, ngủ mê, hôn mê), buồn nôn, thở nhanh, hơi thở có mùi táo thối. Biến chứng này cần được điều trị cấp cứu.
Biến chứng mãn tính
- Thị lực mờ (do biến chứng về võng mạc, đục thủy tinh thể)
- Đau ngực thường không điển hình (do biến chứng về mạch vành)
- Tê bì cảm giác ở bàn chân (biến chứng thần kinh)
- Loét, nhiễm trùng ở bàn chân
- Cảm giác đầy bụng, tiêu hóa chậm, khó nuốt (biến chứng thần kinh tự động gây liệt dạ dày, thực quản).
Nguyên tắc điều trị đái tháo đường type 1
Mục tiêu điều trị chung cần đạt
- HbA1c dưới 7% được coi là mục tiêu chung.
- Đường huyết đói nên duy trì trong khoảng từ 4,4 đến 7,2 mmol/l.
- Đường huyết sau 2 giờ ăn nên dưới 10 mmol/l. Huyết áp nên dưới 140/90 mmHg, nếu có biến chứng thận thì dưới 130/80 mmHg.
- Cholesterol máu: LDL-C dưới 2,6 mmol/l khi chưa có biến chứng tim mạch; LDL-C dưới 1,8 mmol/l khi đã có biến chứng tim mạch; Triglyceride dưới 1,7 mmol/l; HDL-C trên 1,0 mmol/l ở nam và trên 1,3 mmol/l ở nữ.
Điều trị cụ thể đái tháo đường type 1
- Tư vấn và hướng dẫn cho bệnh nhân về chế độ ăn phù hợp với tình trạng bệnh: bao gồm đủ chất đạm, chất béo, đường, vitamin, muối khoáng và nước với lượng hợp lý.
- Tăng cường hoạt động thể chất đều đặn, tránh sự thiếu vận động: ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần.
- Kiểm soát đường huyết tốt bằng thuốc đái tháo đường loại 1 khi chế độ ăn và tập luyện không đạt hiệu quả. Insulin là phương pháp điều trị bắt buộc.
- Kiểm soát các bệnh kèm theo như huyết áp, cholesterol máu.
- Thường xuyên thăm khám chuyên khoa nội tiết và phát hiện cũng như điều trị các biến chứng kịp thời nếu có.
Điều trị bằng insulin
Việc sử dụng insulin là bắt buộc để bổ sung lượng insulin trong cơ thể do thiếu insulin nghiêm trọng. Phương pháp điều trị đái tháo đường loại 1 thường áp dụng phác đồ tiêm insulin 2 đến 4 lần mỗi ngày.
- Liều insulin tiêm: Liều insulin cần thiết cho bệnh nhân đái tháo đường loại 1 là từ 0,5 – 1,0 UI/kg cân nặng. Liều khởi đầu thường từ 0,4 – 0,5 UI/kg/ngày. Liều thông thường là 0,6 UI/kg, tiêm dưới da 1 – 2 lần trong ngày.
- Liều insulin nền thường là 0,1 – 0,2 UI/kg.
- Vị trí tiêm insulin: Cần thay đổi vị trí tiêm để tránh sự thoái hóa mỡ dưới da tại điểm tiêm.
Các phác đồ điều trị đái tháo đường loại 1 cụ thể bằng insulin
- Trong điều trị đái tháo đường loại 1, thường áp dụng phác đồ tiêm insulin 2 đến 4 lần mỗi ngày.
- Phác đồ 1 mũi insulin: Kết hợp việc sử dụng viên thuốc với một mũi insulin tác dụng trung gian hoặc hỗn hợp trước bữa ăn tối. Hoặc một mũi insulin tác dụng trung gian/Glargine trước khi đi ngủ. Liều thường là 0,1 – 0,2 UI/kg.
- Phác đồ 2 mũi insulin: Sử dụng 2 mũi insulin tác dụng trung gian hoặc insulin hỗn hợp (Mixtard, Insulatard, Novomix) tiêm trước bữa ăn sáng và tối. Liều 2/3 trước bữa sáng, 1/3 trước bữa tối. Trong trường hợp phác đồ này không mang lại hiệu quả mong muốn hoặc cần kiểm soát chặt chẽ đường huyết, có thể chuyển sang các phác đồ tiêm insulin nhiều lần.
- Phác đồ nhiều mũi insulin: Tiêm 3 lần trong ngày: 2 mũi insulin nhanh (Actrapid, Novorapid) và 1 mũi insulin bán chậm (Mixtard, Insulatard). Hoặc tiêm 4 lần trong ngày: 3 mũi insulin tác dụng nhanh trước 3 bữa ăn và 1 mũi insulin nền loại Insulatard trước khi đi ngủ (vào lúc 21 giờ) hoặc Glargine (Lantus).
Chế độ ăn phù hợp dành cho người mắc bệnh đái tháo đường type 1
Bệnh nhân mắc đái tháo đường type 1 cần tập trung vào việc ăn các thực phẩm giàu dinh dưỡng, chứa nhiều vitamin và khoáng chất, đồng thời giảm thiểu thực phẩm có nhiều chất béo, đường và carbohydrate.
Đảm bảo lượng carbohydrate
Carbohydrate có thể được tìm thấy trong tinh bột, đường, chất xơ, và có thể có trong các loại đậu, rau củ, nước ép trái cây và bánh mì. Sau khi ăn, carbohydrate sẽ được chuyển hóa thành đường trong quá trình tiêu hóa và làm tăng nồng độ đường trong máu khoảng 1 giờ sau đó.
Vì vậy, việc hạn chế lượng carbohydrate là cần thiết đối với người mắc đái tháo đường type 1.
Bổ sung các loại rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và đậu
Đây là những nguồn carbohydrate tốt cho người tiểu đường. Người bệnh nên tiêu thụ ít nhất 20-35 gram chất xơ mỗi ngày, và chọn các loại trái cây như cam, quýt, bưởi hoặc hạt như quả óc chó, hạnh nhân.
Thay gạo trắng bằng gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt và bánh mì đen. Thay vì khoai tây, ngô, nên ưu tiên các loại rau họ đậu như đậu phộng, đậu lăng, đậu Hà Lan, măng tây, củ cải, cà rốt, cần tây, dưa chuột, hành, giá đỗ và cà chua.
Đảm bảo lượng protein
Điều này quan trọng cho sự phát triển cơ bắp và xương khỏe mạnh, cũng như quá trình lành vết thương. Protein có thể được tìm thấy trong trứng, cá, thịt gà không da, các sản phẩm sữa ít chất béo, đậu (đậu đỏ, đậu đen, đậu xanh, đậu lăng) và đậu nành (đậu phụ, sữa đậu nành, trừ sốt đậu nành vì nó chứa ít đậu nành và nhiều natri).
Mặc dù protein không gây tăng đường huyết trực tiếp, nhưng nếu thịt được chế biến với quá nhiều dầu mỡ hoặc chứa chất béo và cholesterol, nó có thể tăng nguy cơ mắc các rối loạn chuyển hóa, bao gồm chuyển hóa chất béo và gây bệnh tim mạch, không tốt cho người mắc đái tháo đường.
Hạn chế muối
Cần hạn chế muối natri (đảm bảo dưới 2,3mg, tương đương khoảng 1 muỗng cà phê) trong quá trình chế biến các món ăn hàng ngày. Nếu bệnh nhân có tăng huyết áp, cần giảm tiêu thụ muối dưới 1,5mg/ngày.
Hạn chế chất béo
Bệnh nhân nên lựa chọn chất béo không bão hòa đơn từ dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu đậu phộng, các loại hạt, quả bơ; Omega-3 (acid béo không bão hòa đa) có trong cá, sò ốc, hạt lanh và quả óc chó; Omega-6 trong hạt bắp, hướng dương, dầu đậu nành và các loại hạt khác.
Hạn chế chất béo bão hòa chủ yếu có trong sản phẩm động vật, bao gồm thịt và các sản phẩm từ sữa đầy đủ như chất béo, cũng như chất béo từ dầu dừa và dầu cọ. Hạn chế chất béo chuyển hóa trong bánh nướng, thức ăn chiên, xúc xích, mì tôm, đồ ăn nhanh.
Tăng cường cung cấp vitamin và khoáng chất
Cần bổ sung kali và phốt pho qua trái cây như chuối, cam, lê, mận, dưa đỏ, cà chua, đậu khô và đậu, các loại hạt, khoai tây và bơ. Sự thiếu hụt magiê có thể liên quan đến sự kháng insulin và tăng huyết áp.
Bài viết trên cũng đã chia sẻ về phác đồ điều trị đái tháo đường type 1 của Bộ y tế, cũng như những cách chẩn đoán và chế độ dinh dưỡng phù hợp cho người bị tiểu đường. Hy vọng người bệnh có thể phát hiện sớm và đến thăm khám với bác sĩ uy tín để được đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhé!
