Bệnh Sỏi mật là gì ?: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Tổng quan về bệnh sỏi mật

Sỏi mật là một loại bệnh đường tiêu hóa xảy ra khi sỏi cholesterol, sỏi sắc tố mật hoặc sỏi hỗn hợp xuất hiện trong túi mật và hệ thống đường dẫn mật trong gan, ống mật chủ.

Khoảng 80% trường hợp sỏi mật chủ yếu do lượng cholesterol trong dịch mật tăng quá mức, vượt quá khả năng hòa tan của muối mật. 20% còn lại có thể gây ra sỏi sắc tố mật do nồng độ cao bất thường của sắc tố mật bilirubin.

Thường thì túi mật chứa dịch mật để giúp tiêu hóa chất béo trong thức ăn từ gan. Khi chúng ta ăn, túi mật co bóp và giải phóng dịch mật vào ruột non. Tuy nhiên, nếu chức năng gan suy giảm, sự di chuyển của dịch mật bị kém hoặc gan bị viêm, các thành phần trong dịch mật sẽ bị rối loạn và kết tụ thành sỏi mật. Sỏi mật gây trở ngại cho dòng chảy của dịch mật, tăng áp lực trong đường mật khi túi mật co bóp hoặc gây viêm, gây tổn thương cho đường mật và túi mật.

Sỏi mật có thể gây tắc nghẽn dịch mật theo giai đoạn, và nếu kéo dài có thể gây viêm đường mật và túi mật (90% bệnh nhân bị sỏi đường mật nhập viện do viêm đường mật hoặc túi mật) cấp hoặc mạn tính, viêm tụy cấp, và trong trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể dẫn đến sốc do nhiễm trùng đường mật, tổn thương túi mật, viêm phúc mạc, nhiễm khuẩn huyết… Nếu không được cấp cứu kịp thời và hiệu quả, sỏi mật có thể gây tử vong.

Sỏi gan có thể gây tắc nghẽn dịch mật trong gan, gây áp xe gan, xơ gan và gây suy gan, làm giảm khả năng chuyển hóa trong cơ thể.

Triệu chứng của bệnh sỏi mật

Dấu hiệu của sỏi mật thường không đặc hiệu và có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác như bệnh dạ dày. Các dấu hiệu thường bao gồm:

Xuất hiện các cơn đau bụng bất thường

Một số bệnh nhân có triệu chứng đau nhức mạnh ở vùng hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị (vị trí giữa rốn và xương ức). Đau thường xảy ra sau khi ăn, đặc biệt khi tiêu thụ thức ăn có nhiều dầu mỡ. Đôi khi, cơn đau bất ngờ vào ban đêm gây mất ngủ và suy nhược cơ thể nghiêm trọng.

Rối loạn tiêu hóa

Sỏi mật gây cản trở sự di chuyển của dịch mật đến hệ tiêu hóa, gây ra tình trạng khó tiêu, đầy hơi, mất ngon miệng,… ở bệnh nhân.

Các triệu chứng phát hiện rõ nhất sau khi ăn hoặc khi tiêu thụ thực phẩm có nhiều dầu mỡ. Để đảm bảo sức khỏe, bệnh nhân không nên chủ quan và nên đến ngay cơ sở y tế uy tín để kiểm tra khi có các dấu hiệu sau:

• Cơn đau bụng kéo dài trong nhiều giờ, việc sử dụng thuốc giảm đau tại nhà không mang lại hiệu quả.
• Sốt cao trên 38 độ C kèm theo mồ hôi toát, cảm giác lạnh rét.
• Cảm giác chướng bụng, nôn mửa liên tục.
• Da và mắt bị vàng không bình thường, kèm theo ngứa da và cảm giác khó chịu.

Nguyên nhân gây ra sỏi mật

Sỏi mật có nguồn gốc từ nhiều nguyên nhân khác nhau và thường gặp ở phụ nữ cũng như người cao tuổi. Khoảng 80% sỏi mật trong túi mật được hình thành do nồng độ cholesterol tăng nhanh, trong khi 20% còn lại liên quan đến sự thay đổi bất thường của bilirubin và các yếu tố khác.

Các nguyên nhân chung gây ra sỏi mật bao gồm

• Nhịn ăn: Dẫn đến sự gián đoạn trong việc tiết mật của túi mật.
• Giảm cân nhanh: Làm tăng sự sản xuất cholesterol trong gan, góp phần gây ra sỏi mật.
• Nồng độ cholesterol cao trong máu.
• Béo phì: Đây là một trong những yếu tố nguy cơ chính, vì nó có thể làm tăng mức độ cholesterol và gây khó khăn trong việc dẫn trống túi mật.
• Sử dụng thuốc tránh thai hoặc hormone thay thế: Có thể làm tăng nồng độ cholesterol trong máu và nguy cơ sỏi mật trong túi mật.
• Bệnh mãn tính: Như bệnh đái tháo đường, …
• Bệnh lý huyết học: Bao gồm thiếu máu tán huyết, …
• Yếu tố di truyền.

Nguyên nhân hình thành sỏi cholesterol

• Tuổi cao
• Tiêu thụ thức ăn có hàm lượng cholesterol cao và nhiều chất béo động vật
• Sản phẩm sau sinh nhiều (phụ nữ)
• Biến chứng từ một số bệnh tiêu hoá như bệnh Crohn, cắt đoạn ruột non,…
• Sử dụng một số loại thuốc như clofibrate, estrogen,…

Nguyên nhân hình thành sỏi sắc tố mật

• Tuổi cao.
• Bệnh lý liên quan đến đường mật: Bao gồm sự tắc nghẽn dịch mật, nhiễm trùng hoặc nhiễm ký sinh trùng trong đường mật.
• Các bệnh lý khác: Xơ gan, thiếu máu tán huyết, thiếu máu Địa Trung Hải, thiếu máu hồng cầu hình liềm.

Yếu tố nguy cơ biến chứng sỏi mật

Có những yếu tố nguy cơ liên quan đến sỏi mật mà người mắc bệnh có thể kiểm soát được thông qua chế độ ăn uống, trong khi một số khác không thể kiểm soát. Các yếu tố nguy cơ không thể kiểm soát bao gồm tuổi tác, chủng tộc, giới tính và tiền sử gia đình.

Yếu tố nguy cơ liên quan đến lối sống

• Béo phì
• Tiêu thụ nhiều chất béo hoặc cholesterol và ít chất xơ trong chế độ ăn
• Quá trình giảm cân nhanh chóng
• Mắc bệnh tiểu đường loại 2

Yếu tố nguy cơ di truyền

• Giới tính nữ
• Có tiền sử gia đình mắc sỏi mật
• Độ tuổi từ 60 trở lên

Yếu tố nguy cơ liên quan đến tiền sử bệnh

• Tiền sử mắc xơ gan
• Có thai
• Sử dụng một số loại thuốc giảm cholesterol
• Sử dụng thuốc có hàm lượng estrogen cao (như một số phương pháp tránh thai)

Mặc dù một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ mắc sỏi mật, tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý ngừng sử dụng trừ khi đã thảo luận với bác sĩ và được họ đồng ý.

Phương pháp chẩn đoán bệnh sỏi mật

Bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc kiểm tra sức khỏe tổng quát, bao gồm kiểm tra mắt và da để xem có bất thường về màu sắc hay không. Một màu da hơi vàng có thể là dấu hiệu của bệnh vàng da, sỏi mật, xuất phát từ sự tăng bilirubin trong cơ thể.

Trong quá trình khám, có thể tiến hành các xét nghiệm chẩn đoán để giúp bác sĩ phát hiện các vấn đề bên trong cơ thể. Các xét nghiệm này bao gồm:

• Siêu âm: Sử dụng siêu âm để tạo hình ảnh của bụng. Đây là một phương pháp thường được sử dụng để khám và chẩn đoán sỏi mật. Nó cũng có thể phát hiện các vấn đề liên quan đến viêm túi mật cấp tính.
• CT bụng: Xét nghiệm hình ảnh này sẽ thăm dò gan và khu vực bụng của bạn.
• Xạ hình (Radionuclide Scan): Quá trình này kéo dài khoảng một giờ. Một chất phóng xạ nhỏ được tiêm vào tĩnh mạch của bạn. Chất này sẽ đi qua máu và đến gan và túi mật. Khi quét hình ảnh, nó có thể cho thấy dấu hiệu nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn ống dẫn mật do sỏi.
• Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để đo lượng bilirubin trong máu của bạn. Các xét nghiệm này cũng giúp đánh giá chức năng gan của bạn.

Chế độ ăn uống của người mắc bệnh sỏi mật

Để nhanh chóng cải thiện tình trạng sỏi túi mật, cần áp dụng một chế độ dinh dưỡng khoa học và hợp lý, bao gồm:

• Hạn chế chất béo bão hòa: Dư thừa cholesterol là nguyên nhân chính dẫn đến kết tinh và hình thành sỏi mật. Do đó, cần hạn chế chất béo chứa nhiều cholesterol trong khẩu phần ăn hàng ngày. Cụ thể, giảm tiêu thụ các thực phẩm như thịt bò, xúc xích, bơ và mỡ động vật, thức ăn chiên rán,…
• Bổ sung nguồn chất béo “tốt”: Để cung cấp lượng chất béo cần thiết cho cơ thể, nên bổ sung các nguồn chất béo “tốt” sau:
• Dầu ô liu: Là một nguồn cung cấp chất béo có lợi cho cơ thể và giúp giảm lượng cholesterol không cần thiết trong cơ thể.
• Quả bơ: Được coi là nguồn chất béo “tốt” trong việc cung cấp năng lượng cho cơ thể và hấp thụ hiệu quả các chất dinh dưỡng khác.
• Hạt như bí ngô, hướng dương, hạt vừng,…: Giúp cung cấp đủ lượng chất béo cần thiết và hỗ trợ loại bỏ cholesterol xấu.
• Bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ: Cung cấp đủ lượng chất xơ cho cơ thể đã được chứng minh giúp giảm nguy cơ mắc sỏi mật và có lợi cho hệ tiêu hóa. Các nguồn chất xơ bao gồm:
• Trái cây và rau xanh: Đặc biệt là những quả có hạt như mâm xôi, dâu tây,…
• Hạt ngũ cốc, đậu hà lan, gạo lứt,…: Thay thế thực phẩm giàu đường bằng các nguồn chất xơ hiệu quả, đảm bảo dinh dưỡng cho cơ thể.
• Uống đủ nước: Uống đủ nước mỗi ngày theo trọng lượng cơ thể giúp quá trình đào thải chất có hại diễn ra thuận lợi và ngăn ngừa hình thành sỏi mật. Ngoài ra, cung cấp đủ nước cho cơ thể còn giúp giảm stress, tăng sức đề kháng và giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim.

Cách điều trị sỏi mật hiệu quả