Tổng quan sơ lược thông tin về vị thuốc Bách Bộ

Giới thiệu chung về cây Bách Bộ

Cây bách bộ, còn được biết đến với nhiều tên như dây ba mươi, đẹt ác, bà phụ thảo, bách nãi, dã thiên môn đông, thấu dược, bà tế, vương phú, bách bộ thảo, man mách bộ, bà luật hương, cửu trùng căn, cửu thập cửu điều căn,… Tên khoa học của cây này là stemona tuberosa lour, thuộc họ temonaceae.

Theo Y Học Cổ Truyền, bách bộ có vị ngọt đắng, tính hơn ôn, quy kinh vào phế. Công dụng của nó là giúp nhuận phế, sát trùng và chỉ khái. Bách bộ được sử dụng trong điều trị ho bởi nguyên nhân hư lao, bao gồm lao phổi, khí quản viêm mạn tính, ho gà, giun kim và giun đũa.

Mô tả đặc điểm

Loài cây leo tên là Bách Bộ có thân nhỏ, nhẵn và chiều dài từ 6 đến 8m. Lá của cây mọc đối hoặc so le, có cuống và có hình dạng giống trái tim. Hoa của cây lớn và có màu đỏ, mọc từ 1 đến 2 hoa ở nách lá, mỗi hoa gồm 2 lá đài, 2 cánh đài dài 4 cm và có 4 nhị.

Quả của cây có hình nang dài 3,5 cm và chứa từ 2 đến 8 hạt. Rễ của cây thường cong queo, đầu trên hơi phình to và đầu dưới thuôn nhỏ dần. Cây có từ 10 đến 30 củ, thậm chí có khi lên đến 100 củ, mỗi củ dài từ 15 đến 20 cm và đường kính từ 1,5 đến 2 cm. Củ của cây có màu trắng vàng, có vị ngọt và có hậu rất đắng.

Phân bố, thu hái và bộ phận sử dụng

• Bách bộ là một loại cây mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt là ở vùng đồi núi như Hà Giang, Hòa Bình, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Kon Tum. Tuy nhiên, vị thuốc này dễ bị nhầm lẫn với các loại sâm quý hiếm khác như Đảng sâm, sâm Ngọc Linh.
• Củ của cây được sử dụng làm thuốc và có thể được sử dụng nhiều năm. Càng lâu năm thì củ càng to dài. Thời điểm thu hoạch là vào đầu đông hằng năm hoặc vào lúc đầu xuân khi chồi cây chưa hoạt động. Trước khi thu hoạch, cần cắt bỏ dây thân, nhổ bỏ cây nhỏ và đào toàn bộ củ lên, rửa sạch và phơi hoặc sấy khô.
• Bộ phận sử dụng: Rễ, củ

Tác dụng, công dụng và liều dùng 

• Tác dụng của cây Bách Bộ, bao gồm: Kháng khuẩn, diệt ký sinh trùng, trị giun và diệt côn trùng, tác dụng làm giảm ho, được sử dụng nhiều trong bệnh truyền nhiễm.
• Công dụng và liều dùng: Bách Bộ có công dụng trị ghẻ lở, giun sán khi sống và trị ho khi chín. Liều dùng từ 4 – 20gram
• Kiêng kỵ: Vị thuốc có tính nhuận phế nên người bị tiêu chảy mạn tính, tỳ vị hư nhược không được sử dụng.

Một số bài thuốc có vị thuốc Bách Bộ

Vị thuốc Bách Bộ thường được sử dụng trong các bài thuốc giúp hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý như:

• Trị ho lao: bách bộ, thiên môn, mạch môn mỗi vị 40g; 3 quả bạch mai; tang bạch bì 20. Đem tất cả nghiền thành bột. Dùng với nước cốt gừng tươi và mật ong, mỗi lần ngậm 1 viên.
• Trị viêm phế quản, hen suyễn: bách bộ 20g, ma hoàng 8g, 1 củ tỏi, 3 cái rễ cây bông, sắc uống.
• Chữa lao phổi: 16g bách bộ, hoàng cầm, đan sâm, đào nhân mỗi vị 12g. Sắc uống liền trong 2-3 tháng.
• Chữa cảm mạo gây ho, ngứa họng, có ít đờm: 16g bách bộ, kinh giới, bạch tiền, cát cánh mỗi vị 12g, sắc uống.
• Trị trẻ em ho do lạnh: bách bộ sao, ma hoàng, hạnh nhân mỗi vị 30g, nghiền nhỏ hòa nước cơm thành viên bằng hạt ngô, ngày uống 2 lần.
• Tẩy giun kim: bách bộ tươi 40g, nấu sôi, dùng nước thuốc thụt giữ trong 20 phút, điều trị trong 10-12 ngày.
• Trị chấy rận: 200g bách bộ ngâm với 1 lít rượu trắng trong 1 ngày, bôi dung dịch rượu lên chỗ bị chấy rận.
• Trị phát ban: 20g bách bộ, 12g khổ sâm, bằng sa, hùng hoàng mỗi vị 8g, sắc đặc, bôi rửa chỗ bị phát ban.
• Trị đau bụng do các loại trùng sán: bách bộ nấu thành cao, uống thường xuyên để phòng trị các loại trùng.

Lưu ý khi sử dụng Bách Bộ

Khi sử dụng Bách Bộ, người dùng cần lưu ý một số điều sau:

• Bách bộ không nên dùng cho người có tì vị hư nhược, do có tính bình vào kinh phế và tính chuyên giáng xuống.
• Người yếu dạ, hay tiêu chảy không nên dùng Bách bộ vì nó dễ hại dạ dày và gây tiêu chảy.
• Cần sử dụng Bách bộ theo đúng liều lượng được khuyến cáo để tránh tình trạng dùng quá liều, có thể ức chế trung tâm hô hấp và gây tử vong.
• Trong trường hợp dùng quá liều, có thể giải độc bằng nước gừng và giấm.
• Trước khi sử dụng bất kỳ vị thuốc thảo dược nào, bạn cần tham khảo ý kiến và tư vấn của bác sĩ.

Bài viết trên cũng đã chia sẻ tất cả thông tin cơ bản về vị thuốc Bách Bộ cũng như một số bài thuốc hay. Để phát huy tối đa tác dụng, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ tư vấn và chỉ định sử dụng thuốc nhé.