Rối loạn tiểu tiện là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn tiểu tiện là gì? 

Bàng quang chứa nước tiểu được sản xuất từ thận. Bình thường, dung tích của bàng quang khoảng 400-600ml. Người trưởng thành thường tiểu khoảng 1-2 lít nước tiểu mỗi ngày, tùy thuộc vào lượng nước uống và các hoạt động thể chất như tập luyện, mất nước qua mồ hôi, và điều kiện thời tiết.

Thường thì, cảm giác tiểu bất thường xuất hiện khi cần tiểu khoảng 4-6 lần trong ngày, tiểu ra dòng mạnh, dễ dàng và cảm giác tiểu hết bàng quang. Tuy nhiên, trong môi trường không phù hợp, ta có thể kiềm chế không tiểu. Điều này là nhờ sự điều chỉnh nhịp nhàng giữa bàng quang, cơ niệu đạo và cơ sàn chậu, do hệ thống thần kinh cơ hoạt động tốt.

Nếu có bất kỳ thay đổi nào trong quá trình đi tiểu như tiểu nhiều lần trong ngày (trên 7 lần/ngày và hơn 1 lần/ngày vào ban đêm), cảm giác không kiểm soát được, tiểu khó, cảm giác rỉ tiểu, hoặc tiểu không hết bàng quang, đều là dấu hiệu của bệnh lý và cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân dẫn đến chứng rối loạn tiểu tiện

Các nguyên nhân gây rối loạn tiểu tiện phổ biến bao gồm:

Do bệnh lý

• Phì đại tuyến tiền liệt: Bệnh này khiến niệu đạo bị hẹp do tuyến tiền liệt phì đại chèn ép, dẫn đến tiểu khó, tiểu không hết, và tiểu không thành dòng. Kích thích từ nước tiểu tồn dư cũng làm bàng quang bị kích thích, dẫn đến tiểu nhiều lần.
• Viêm đường tiết niệu (viêm bàng quang): Bàng quang bị viêm nhiễm, khiến cảm giác tiểu liên tục. Triệu chứng khác bao gồm đau bụng dưới, tiểu gắt buốt, và tiểu lắt nhắt gây khó chịu. Bệnh thường tái phát nếu không được điều trị đúng cách.
• Sỏi tiết niệu (sỏi thận, sỏi bàng quang, sỏi niệu quản, sỏi niệu đạo): Sỏi trong hệ thống tiết niệu gây ra các triệu chứng như tiểu đêm, tiểu khó, tiểu đục, đau rát buốt và mỏi lưng.
• Suy thận mạn: Chức năng lọc cô đặc nước tiểu giảm, gây tiểu đêm nhiều lần (2 lần trở lên).
• Đái tháo đường: Dấu hiệu của bệnh bao gồm ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều và giảm cân. Kiểm tra đường máu ngay nếu có những dấu hiệu này.

Do chế độ sinh hoạt

• Chế độ ăn uống: Thói quen uống nhiều nước vào buổi tối dẫn đến tăng bài tiết nước tiểu, gây tiểu đêm.
• Sử dụng thuốc: Các loại thuốc lợi tiểu được sử dụng để điều trị nhiều bệnh như suy tim, tăng huyết áp, xơ gan, và suy thận, cũng có thể gây ra tiểu đêm.
• Yếu tố tâm lý (lo âu, căng thẳng,…): Tiểu nhiều lần trong tình trạng căng thẳng hoặc lo âu, nhưng xét nghiệm nước tiểu cho kết quả bình thường.
• Do mang thai: Trong thai kỳ, nội tiết tố từ nhau thai tiết ra hoặc thai to chèn ép bàng quang, làm tăng số lần đi tiểu.
• Tuổi: Chức năng lọc cô đặc nước tiểu của thận giảm theo tuổi tác (suy thận do tuổi già), cũng như rối loạn thần kinh điều khiển bàng quang.

Triệu chứng thường gặp khi bị rối loạn tiểu tiện

Đối tượng dễ mắc phải chứng rối loạn tiểu tiện

Rối loạn tiểu tiện có thể xảy ra ở mọi người và ở mọi độ tuổi, nhưng tỷ lệ mắc bệnh này cao nhất ở người lớn tuổi, đặc biệt là người từ 60 tuổi trở lên. Tuy nhiên, việc giảm thiểu các yếu tố nguy cơ có thể giúp hạn chế tình trạng rối loạn tiểu tiện.

Có nhiều yếu tố có thể tăng nguy cơ mắc bệnh này, bao gồm:

• Phụ nữ đang mang thai.
• Người mắc các bệnh về tuyến nội tiết hoặc thận như phì đại tuyến tiền liệt và tiểu đường.
• Người có thói quen uống nhiều nước, trà, cà phê vào ban đêm.
• Người cao tuổi, đặc biệt là người từ 60 tuổi trở lên.
• Người mắc các bệnh về đường tiết niệu, viêm nhiễm bàng quang, và niệu đạo.

Phương pháp chẩn đoán rối loạn tiểu tiện

Để chẩn đoán rối loạn tiểu tiện, các bước chẩn đoán và phương pháp kiểm tra có thể bao gồm:

• Tiền sử bệnh và nhật ký đi tiểu: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh và lịch sử đi tiểu của người bệnh để thu thập thông tin quan trọng.
• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc thăm khám lâm sàng để kiểm tra các triệu chứng và tình trạng cơ thể của người bệnh.
• Siêu âm ổ bụng: Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để hình ảnh bàng quang và các cơ quan xung quanh, giúp phát hiện các vấn đề liên quan đến tiểu tiện.
• Xét nghiệm nước tiểu: Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh cung cấp mẫu nước tiểu để phân tích và xác định sự bất thường, như sỏi, vi khuẩn, hay máu trong nước tiểu.
• Đo niệu động học: Phương pháp này giúp đo áp lực trong bàng quang và ổ bụng khi bàng quang đầy, từ đó xác định hoạt động của bàng quang trong giai đoạn tích trữ nước tiểu.
• Đo niệu dòng đồ: Phương pháp này giúp bác sĩ xác định chính xác hoạt động tiểu tiện hàng ngày. Người bệnh đi tiểu vào hệ thống bồn tiểu được kết nối với máy để theo dõi dòng tiểu và thể tích tiểu.

Cách điều trị chứng rối loạn tiểu tiện

Việc điều trị rối loạn tiểu cần tùy thuộc vào loại rối loạn và mức độ nặng nhẹ của bệnh. Bác sĩ sẽ dựa vào thông tin đó để chỉ định phương pháp điều trị phù hợp nhất. Thường, ưu tiên sử dụng các phương pháp ít xâm lấn đối với người bệnh. Trong trường hợp không thành công, bác sĩ có thể thay đổi sang các phương pháp khác.

Kiểm soát thói quen, hành vi

• Tập chức năng bàng quang: Bắt đầu bằng cách cố gắng nhịn tiểu trong khoảng 10 phút mỗi khi cảm giác buồn tiểu xuất hiện. Điều này giúp kéo dài thời gian giữa các lần tiểu, thường là từ 2 đến 4 giờ.
• Đi tiểu đúp: Nếu bạn mắc chứng đái dầm, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn cố gắng tiểu hết nước tiểu trong mỗi lần đi tiểu. Sau khi tiểu xong, hãy đợi thêm vài phút trước khi tiếp tục tiểu lần nữa để đảm bảo tiểu hết nước tiểu.
• Đi tiểu theo lịch trình: Để kiểm soát bàng quang, bạn nên cố gắng đi tiểu mỗi hai giờ một lần, ngay cả khi không có cảm giác buồn tiểu.
• Kiểm soát lượng nước uống và chế độ ăn: Hạn chế và loại bỏ một số thói quen uống như rượu, bia, và đồ uống chứa cafein. Cũng cần hạn chế thức uống có hương vị cay, đồ ăn chua cay. Bạn cần giảm lượng nước uống và nếu cần, lập kế hoạch giảm cân nếu có vấn đề béo phì. Đồng thời, tăng cường vận động thể chất.

Kích thích điện

Kích thích điện là một phương pháp được sử dụng để tăng cường sức mạnh của cơ sàn chậu thông qua việc đặt điện cực trong trực tràng hoặc âm đạo. Phương pháp này giúp hỗ trợ kiểm soát tiểu tốt hơn ở người bệnh mắc các vấn đề tiểu són do tăng áp lực ổ bụng hoặc khó kiềm chế việc tiểu khi có cảm giác buồn tiểu. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị không thể thấy ngay sau vài lần điều trị và yêu cầu liệu trình kéo dài trong vài tháng.

Phương pháp kích thích điện này giúp giảm hoạt động của bàng quang. Điện cực có thể đặt ở sau xương cùng hoặc kích thích thông qua đường đi của thần kinh chày sau. Bác sĩ sử dụng thiết bị phát ra xung điện siêu nhỏ, được cấy vào da ngoài lớp cơ mông, có dây nối với những thần kinh chi phối bàng quang. Các xung điện này giúp giảm hoạt động của bàng quang.

Tập cơ đáy chậu

Tập cơ đáy chậu là một phương pháp hữu ích giúp cải thiện kiểm soát tiểu tiện. Bài tập Kegel là một phương pháp phổ biến để tăng cường sức mạnh của các cơ đáy chậu. Bạn nên tham khảo các bài tập sau đây để đạt hiệu quả tốt hơn:

• Co thắt các cơ sàn chậu trong khoảng 5 giây, sau đó thư giãn trong 5 giây. Nếu tập luyện khó khăn ban đầu, bạn có thể bắt đầu bằng cách co thắt trong 2 giây và thư giãn trong 3 giây.
• Cố gắng tập luyện để có thể co thắt các cơ đáy chậu trong 10 giây mỗi lần. Lặp lại quá trình này 10 lần trong mỗi buổi tập, và tập luyện 10 buổi mỗi ngày.

Phẫu thuật

Phẫu thuật thường được xem như lựa chọn cuối cùng khi tất cả các phương pháp điều trị khác không thành công trong việc giải quyết rối loạn tiểu tiện. Tùy thuộc vào từng loại rối loạn tiểu tiện cụ thể, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phẫu thuật phù hợp như phẫu thuật treo cổ bàng quang, treo niệu đạo, cấy cơ thắt nhân tạo, và thậm chí có thể phẫu thuật làm rộng bàng quang.

Tuy nhiên, phẫu thuật mang theo rất nhiều rủi ro và biến chứng như chảy máu và nhiễm khuẩn. Thậm chí kết quả sau phẫu thuật cũng không luôn đạt được như kỳ vọng của người bệnh.

Tự điều trị và chăm sóc tại nhà

Khi gặp tình trạng rò rỉ nước tiểu, nhiều người bệnh cần áp dụng các biện pháp bảo vệ da, bao gồm lau sạch bằng khăn và giữ cho da luôn khô ráo. Họ cũng có thể sử dụng tã hoặc băng vệ sinh để kiểm soát tình trạng rò rỉ.

Đối với người lớn tuổi, việc chăm sóc bổ sung bao gồm việc chuyển khu vực sinh hoạt gần nhà vệ sinh và đảm bảo nhà vệ sinh có sàn chống trượt, cửa ra vào rộng rãi và đèn sáng để tránh nguy cơ té ngã. Đối với một số trường hợp đặc biệt, người nhà có thể cân nhắc sử dụng bồn cầu di động để hỗ trợ di chuyển dễ dàng cho người cao tuổi.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Có một số loại thuốc và phương pháp điều trị hiệu quả cho rối loạn tiểu tiện. Dưới đây là mô tả chi tiết về từng phương pháp:

• Thuốc kháng cholinergic: Nhóm thuốc này giúp giảm co thắt bàng quang, cải thiện cảm giác buồn tiểu và giảm số lần đi tiểu. Các loại thuốc thông dụng bao gồm tolterodine, darifenacin, fesoterodine, solifenacin, và trospium.
• Mirabegron: Loại thuốc này thường được sử dụng để điều trị tình trạng luôn có cảm giác buồn tiểu. Mirabegron cũng giãn cơ bàng quang, làm tăng sức chứa bàng quang và giúp rỗng bàng quang mỗi khi đi tiểu.
• Thuốc chẹn alpha: Dùng cho người bệnh đái dầm liên tục, thuốc giúp giãn cơ trơn cổ bàng quang và sợi vùng tuyến tiền liệt, giúp rỗng bàng quang hiệu quả hơn. Các loại thuốc thông dụng bao gồm tamsulosin, alfuzosin, silodosin, terazosin và doxazosin.
• Các estrogen dùng tại chỗ: Người bệnh có thể được chỉ định sử dụng các chế phẩm estrogen liều thấp dùng tại chỗ như dạng kem bôi trong âm đạo hoặc các chế phẩm khác dùng được niệu đạo và âm đạo, giúp giảm triệu chứng rối loạn đi tiểu.
• Tiêm xơ hóa tổ chức quanh niệu đạo: Phương pháp này tiêm các chất liệu vào mô quanh niệu đạo để gây xơ hóa tổ chức, giúp niệu đạo đóng kín hơn. Tuy nhiên, phương pháp này yêu cầu xâm nhập nhiều nhưng hiệu quả lại không cao.
• Tiêm Botulinum toxin type A: Thường được sử dụng khi các biện pháp khác không hiệu quả trong việc điều trị bàng quang tăng hoạt. Bác sĩ sẽ tiêm khoảng 30 điểm trên thành bàng quang, trừ vùng gây đau (trigger zone), để gây liệt tạm thời cơ bàng quang. Hiệu quả thường kéo dài khoảng 6 tháng và cần phải tiêm lại sau thời gian này.

Điều trị bằng Đông y

Điều trị rối loạn tiểu tiện bằng đông y là một phương pháp truyền thống có từ lâu đời trong y học dân tộc. Dưới đây là một số phương pháp điều trị rối loạn tiểu tiện bằng đông y:

• Bài thuốc đông y truyền thống: Các bài thuốc đông y là tổ hợp của nhiều loại thảo dược, được chọn lựa cẩn thận dựa trên triệu chứng và tình trạng cụ thể của người bệnh. Các bài thuốc này có thể giúp cân bằng chức năng bàng quang, giảm co thắt và cải thiện chất lượng tiểu tiện.
• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp điều trị đông y phổ biến, sử dụng các kim mỏng để kích thích các điểm chính trên cơ thể. Châm cứu có thể giúp giảm co thắt bàng quang và cải thiện các triệu chứng rối loạn tiểu tiện.
• Điều trị bằng dược liệu: Ngoài việc sử dụng các bài thuốc truyền thống, đông y cũng sử dụng các dược liệu khác như viên đạn điều trị (vị thuốc dạng viên có thể uống hoặc nhét vào niệu đạo) để hỗ trợ điều trị rối loạn tiểu tiện.

Biện pháp khắc phục để phòng ngừa chứng rối loạn tiểu tiện

Có một số lưu ý về chế độ ăn uống và cách sống hợp lý để hạn chế rối loạn tiểu tiện như sau:

• Giới hạn uống nước vào buổi tối để giảm việc đi tiểu về đêm. Tốt nhất hãy chia lượng nước uống nhiều vào ban ngày.
• Tránh sử dụng các loại thức uống chứa cồn (rượu, bia) vì chúng có tác dụng lợi tiểu, làm bạn đi tiểu nhiều hơn.
• Hạn chế uống trà và cà phê, vì hai loại thức uống này có tác dụng như thuốc lợi tiểu.
• Tránh bổ sung các loại thực phẩm có tính axit như cam, chanh, bưởi, cà chua, khế, sấu; thức uống có gas; cũng như các món ăn có gia vị cay và ngọt. Những nhóm thực phẩm này có thể gây kích ứng bàng quang và khiến bạn phải đi tiểu nhiều lần hơn trong ngày.
• Nếu bạn đang dùng thuốc để điều trị bất kỳ bệnh lý nào, hãy thông báo cho bác sĩ để tránh các loại thuốc gây lợi tiểu, làm tăng tần suất đi tiểu.
• Nếu bạn thấy mình đi tiểu nhiều lần do bệnh lý, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được khám và sử dụng thuốc theo hướng dẫn của chuyên gia.