Bệnh lý
Bình vôi là một dược liệu phổ biến trong Đông y được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh, đặc biệt là rất hiệu quả trong việc an thần và trị mất ngủ. Bài viết sau đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về đặc tính, công dụng và cách sử dụng của loại thuốc này.
Xem thêm:
Tổng quan sơ lược về vị thuốc Bình Vôi
Mô tả đặc điểm
Đây là mô tả của một loài cây leo với thân phát triển to và thường xanh. Cây này sống lâu năm và có thể dài đến 6 mét. Thân của cây này nhẵn và có xoắn vặn. Rễ củ của cây này to và nặng đến 50 kg, có vỏ ngoài màu nâu đen xù xì.
Lá của cây này mọc so le và có cuống dài đính vào khoảng 1/3 của phiến. Phiến lá mỏng và gần hình tròn có cạnh hoặc tam giác tròn. Gân lá xuất phát từ chỗ dính của cuống lá và hình chân vịt, nổi rõ ở mặt dưới lá. Hai mặt lá nhẵn và mép hơi lượn sóng.
Cụm hoa của cây này mọc thành xim ở kẽ lá hoặc ở những cành già lá đã rụng. Hoa đực và hoa cái khác gốc. Hoa đực có 5-6 lá đài, 3-4 cánh hoa màu vàng cam, nhị 3-6 (thường là 4). Hoa cái có 1 lá đài và 2 cánh hoa. Quả hạch của cây này hình cầu, hơi dẹt, màu đỏ. Hạt cứng hình móng ngựa và có những hang vân ngang, hai mặt bên lõm, ở giữa không có lỗ thủng.
Phân bố, thu hái và bộ phận sử dụng
- Phân bố: Bình vôi là một loài cây phổ biến ở châu Á, bao gồm các nước như Ấn Độ, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia và Trung Quốc. Tuy nhiên, ở Việt Nam, chúng phân bố chủ yếu ở các tỉnh Quảng Ninh, Ninh Bình, Lạng Sơn và Thanh Hóa, với trữ lượng đáng kể. Bình vôi thường sinh trưởng ở rừng cây bụi và dây leo nhỏ núi đá vôi ẩm, và ưa ánh sáng.
- Thu hái: Cây Bình vôi được thu hái vào mùa thu và đông, khi hàm lượng hoạt chất cao nhất. Mùa hoa của loài này là từ tháng 4 đến tháng 6, trong khi mùa quả là từ tháng 8 đến tháng 10.
- Bộ phận sử dụng: Phần của cây được sử dụng là rễ và củ đã phơi hay sấy khô
Tác dụng của thảo dược Bình Vôi
Theo Y học hiện đại
Theo nghiên cứu trong y học hiện đại, các hoạt chất trong cây Bình vôi bao gồm:
- L-tetrahydropalmatin có tác dụng an thần, chống co giật, co thắt cơ vành, hạ huyết áp và điều hòa đường hô hấp.
- Cepharanthin giúp tăng cường hệ miễn dịch và ngăn ngừa thiếu máu bạch cầu do sử dụng thuốc chống ung thư.
- Roemenin giãn mạch, giảm huyết áp, tetrandrin ức chế miễn dịch, chống viêm, giảm đau và hạ nhiệt.
- Rotundin trong củ Bình vôi chứa độc rất ít và nó có tác dụng trấn kinh, bổ tìm.
Theo Y học cổ truyền
- Bình vôi có vị đắng, tính lương. Quy kinh can, tỳ
- Tác dụng: Chữa chứng suy nhược thần kinh, mất ngủ, đau dạ dày, ho nhiều đờm,… Thường được kết hợp với các loại thuốc khác.
Cách dùng và liều dùng
- Cách dùng: Tùy vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc, các dược liệu có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau. Thảo dược Bình vôi có thể được sử dụng dưới dạng phơi khô hoặc ngâm rượu, hoặc được chế tạo thành dạng viên uống hoặc dạng tiêm Rotundin hoặc Rotundin sulfat.
- Liều dùng: Liều dùng thường được chỉ định như sau: Dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột: 4-12g/ngày; Viên uống Rotundin 0,03g: người lớn uống 1 viên, 2-3 lần/ngày; trẻ em từ 13 tháng trở lên uống 2mg/kg/ngày, chia 2-3 lần/ngày; Thuốc tiêm Rotundin 2ml (60mg): tiêm 1-2 lần/ngày.
- Lưu ý: Liều gây ngộ độc là 30g. Tuyệt đối không sử dụng quá liều chỉ định.
Một số bài thuốc có vị thuốc Bình Vôi
Bài thuốc chữa mất ngủ
- Bài thuốc 1: Hạt Sen, Long nhãn, nhân hạt Táo chua (sao) mỗi loại 10 – 15 g. Củ Bình vôi 8g, lá Vông nem 12 g. Sắc uống ngày 1 tháng, uống trong ngày và uống trước khi đi ngủ 30 phút.
- Bài thuốc 2: Bình vôi, Lạc tiên, Vông nem, mỗi loại 12 g. Liên tâm 6 g, Cam thảo 6 g, sắc uống, ngày 1 tháng.
Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh
- Nguyên liệu: Bình vôi, Câu đằng, Thiên ma, Viễn chí, đồng lượng mỗi vị 12 g.
- Thực hiện: Sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa viêm nhiễm đường hô hấp, viêm họng, viêm khí quản mạn tính
- Nguyên liệu: Bình vôi, Huyền sâm, Cát cánh, mỗi vị 12 g và Trần bì 10 g.
- Thực hiện: Thuốc bắc dạng thang, sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa đau dạ dày, loét dạ dày
- Nguyên liệu: Bình vôi, Dạ cẩm, Khổ sâm cho lá, Xa tiền tử, mỗi vị 12 g.
- Thực hiện: Thuốc bắc dạng thang, sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.
Lưu ý khi sử dụng Bình Vôi
Để sử dụng củ Bình vôi một cách an toàn và hiệu quả trong điều trị bệnh, người bệnh cần lưu ý các điều sau:
- Tránh sử dụng quá liều củ bình vôi, vì nó có thể gây ngộ độc do chất rotundin có độc tính nhẹ.
- Hoạt chất ancaloit A (roemerin) trong củ bình vôi có thể gây tê niêm mạc và giảm nhịp đập tim. Nếu sử dụng liều lượng lớn, có thể gây kích thích thần kinh trung ương và co giật.
- Người bệnh cần theo dõi tình trạng sức khỏe của mình thường xuyên khi sử dụng củ Bình vôi để điều trị bệnh. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần thông báo cho bác sĩ để được xác định tình trạng cụ thể và có biện pháp khắc phục kịp thời.
- Không nên tự ý sử dụng vì Bình vôi có chứa một lượng nhỏ độc tố. Thay vào đó, người bệnh nên tham khảo ý kiến tư vấn từ bác sĩ để được hướng dẫn về cách dùng và liều dùng hiệu quả trong điều trị bệnh.
Bình Vôi thực sự mang đến nhiều tác dụng hữu ích cho người dùng. Vì vậy, vị thảo dược này được xem là một loại thuốc tiềm năng trong Đông Y. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ vị thuốc nào, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ có chuyên môn.
