Bệnh lý
An nam tử là một loại hạt quen thuộc ở Việt Nam, còn được biết đến với các tên gọi khác như Lười ươi, hạt Ươi, Đại hải, Đại đồng quả. Ngoài việc dùng làm món giải khát, loại quả này còn có nhiều giá trị trong việc chữa bệnh và được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền. Để biết thêm thông tin về vị thuốc An nam tử này, đừng bỏ qua bài viết dưới đây.
Xem thêm:
Giới thiệu chung về vị thuốc An nam tử
Mô tả đặc điểm
An nam tử hay còn gọi là cây Lười ươi, là một loại cây thuộc họ Trôm, cao khoảng 30-40m. Thân cây của loại cây Lười ươi có đường kính khoảng 0,8-1m và thường cao từ 10-20m trước khi phân nhánh. Cành cây có góc, ban đầu có lông màu hung, sau đó trở nên nhẵn.
Lá của cây mọc tập trung ở đỉnh cành, phiến lá to dài khoảng 10-20cm và rộng 6-12cm. Thông thường lá có 3 thuỳ, đặc biệt là lá non. Mặt trên của lá màu lục và mặt dưới màu nâu hoặc có ánh bạc. Hoa nhỏ, không có cuống, mọc thành chùm 3-5 bông. Quả nang có 1-5 quả, cao khoảng 10-15cm (tới 24cm), mặt ngoài màu đỏ. Mặt trong quả màu lục ánh bạc, vỏ quả mỏng. Hạt to bằng ngón tay, hình bầu dục hoặc thuôn dài.
Quả xuất hiện vào tháng 3-4 trước khi lá phát triển. Quả xuất hiện vào cuối tháng 4 và đầu tháng 5 trước khi chín. Khi quả chín, nó sẽ tách ra và hạt còn lại có 2 cánh, thường bị nhầm lẫn với quả của cây.
Phân bố, thu hái và bộ phận dùng
Cây Lười ươi được phân bố rộng rãi tại miền Nam Việt Nam, bao gồm các vùng như Biên Hòa, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Định, Phú Yên, Kon Tum và Bình Thuận.
Hạt của cây được thu hoạch vào tháng 4-5, và sau đó phơi hoặc sấy khô để sử dụng. Hạt có thể nở to gấp 8-10 lần thể tích khi đem ngâm nước do vỏ bên trong hút nước. Nó tạo ra một chất nhầy màu nâu nhạt, trong, có vị hơi chát và mát. Để tăng hương vị, người ta thường thêm đường vào khi uống.
Tác dụng và công dụng của An nam tử
Theo y học cổ truyền, An nam tử có vị ngọt, nhạt, tính mát. Vị thuốc này có tác dụng thanh phế nhiệt, lợi yếu hầu (điều trị các bệnh đường hô hấp gây ho, nóng rát cổ họng), và thanh trường thông tiện (làm mát đường tiêu hóa, giúp đại tiện thuận lợi).
Theo tài liệu hiện nay, hạt Lười ươi được sử dụng để chữa các bệnh nhiệt, nóng trong người, sốt âm ỉ, ho khan, đau họng, đại tiện khô bón và mụn lở. Hạt An nam tử được coi là một loại thuốc bổ mát, tốt cho sức khỏe và không gây hại.
An nam tử có tác dụng trị táo bón nhờ vào thành phần chất nhầy và chất xơ. Hạt Lười ươi khi nở to cũng giúp tăng lượng nước trong phân, giúp đại tiện dễ dàng hơn. Tuy nhiên, không nên sử dụng quá nhiều để tránh đầy bụng, khó tiêu.
Cách dùng và liều dùng
- Cách dùng: Khi uống hạt An nam tử, khoảng 4-5 hạt cần được ngâm với 1 lít nước để tạo ra một chất nhầy giống như thạch. Thêm đường tùy khẩu vị và uống để giảm ho khan, giảm đau sưng cổ họng và viêm đường tiết niệu. Nếu cần giải khát hàng ngày, có thể ngâm 2-3 hạt trong cốc nước nóng, đợi cho hạt nở hoàn toàn trước khi uống.
- Liều dùng: Liều lượng sử dụng An nam tử cần tuân theo hướng dẫn của chuyên gia y tế hoặc nhà thuốc, tùy theo từng trường hợp bệnh và sức khỏe của mỗi người. Tuy nhiên, thường thì liều dùng phổ biến là 4-5 hạt ngâm với 1 lít nước và chia thành nhiều lần trong ngày.
-
Lưu ý: Không nên sử dụng An nam tử cho phụ nữ có thai, cho con bú, người bị viêm đại tràng mạn tính có thể gây lạnh bụng, tiêu chảy.
Một số bài thuốc An nam tử điều trị bệnh hiệu quả
Dưới đây là một số bài thuốc được làm từ hạt An nam tử (Lười ươi), bao gồm:
- Điều trị viêm họng và viêm amidan: Lấy an nam tử, mạch môn đông và bản lam căn, lượng mỗi vị thuốc là 5g và 3g cam thảo. Tất cả nguyên liệu mang hãm với nước sôi và chia uống nhiều lần trong ngày.
- Chữa mất tiếng, ho khan, viêm đau lợi và họng nóng rát: Lấy 5 hạt an nam tử sắc cùng với 3 gram cam thảo. Cách làm giống uống trà, thực hiện liên tục trong vòng 1 tuần để giảm triệu chứng bệnh. Đối với người già và trẻ em, nên cho thêm ít đường phèn để dễ uống.
- Điều trị chảy máu cam ở trẻ em: Sử dụng 2-5 hạt an nam tử đã sao vàng, đem nấu lấy nước và cho trẻ uống 2-3 ngày. Phương pháp này sẽ giúp trẻ tự khỏi bệnh chảy máu cam.
-
Để chữa ho khan không có đờm, đau họng, khàn tiếng, chảy máu cam hoặc cốt chưng nội nhiệt, ta có thể sử dụng 3 hạt an nam tử hãm với nước sôi, sau đó thêm 15 ml mật ong vào và uống. Nên dùng hỗn hợp này trong 3 – 5 ngày để giảm các triệu chứng khó chịu do bệnh gây ra.
An nam tử có tác dụng thanh nhiệt và nhuận phổi, đồng thời cũng giúp cải thiện triệu chứng của nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, để tránh lạm dụng và tăng hiệu quả điều trị đồng thời tránh gây ra các tác dụng phụ, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
